skip to main content

Hildegard von Bingen, Jaddanbai, Florence Price, Margaret Bonds en Fanny Mendelssohn. Dat zijn de componisten wier namen straks prijken aan de straten en hofjes in de buurt Kenniskwartier. Het College van Burgemeester en Wethouders heeft daartoe besloten op woensdag 14 december 2021. Het Kenniskwartier ligt tussen de Ringweg Zuid, de Buitenveldertselaan/Parnassusweg, de Arent Janszoonstraat en de Amstelveenseweg. Een paar jaar geleden al werd de Clara Schumannstraat in het noordelijke deel van Kenniskwartier in gebruik genomen. Waarmee de eerste benoeming van een straat naar een vrouwelijke componist in Zuidas een feit was. In een andere Zuidas-buurt, Vivaldi, werd half december 2021 overigens al het Francesca Caccinipad onthuld, naar de Italiaanse componiste, zangeres en dichteres (1587-1641).

Half december kreeg Zuidas het Francesca Caccinipad
Half december kreeg Zuidas het Francesca Caccinipad

Mannelijke dominantie

Het Kenniskwartier wordt een innovation district, met een mix van wonen, wetenschap, gezondheid en business. De Gemeente Amsterdam, de Vrije Universiteit, het Amsterdam UMC (locatie VUmc) en toonaangevende bedrijven creëren een plek waar ontmoeting, vitaliteit en kennisuitwisseling centraal staan. Diversiteit is daarbij een belangrijke succesfactor. Die moet natuurlijk ook terugkomen in de keuze voor de straatnamen. Orville Breeveld, adviseur bij het Concertgebouw Amsterdam, was nauw bij die keuze betrokken. Breeveld is musicus, zanger, componist, arrangeur en producer en een bekende naam in de internationale muziekwereld. ‘Aan mij de taak om de diversiteit van klassieke muziek meer voor het voetlicht te brengen. Zuidas kan daar prima aan bijdragen. Het gebied wordt immers nog steeds door mannen gedomineerd. En ook de bestaande straatnamen zijn hoofdzakelijk vernoemd naar mannen. Hoog tijd dat er vrouwen bij komen. En bij voorkeur een paar zwarte vrouwen.’ Hij weet wel een aantal, want hij maakte afgelopen jaar voor de NTR de zesdelige podcast serie Gemiste Sterren waarin hij met presentator Floris Kortie op zoek gaat naar onterecht vergeten zwarte componisten binnen de klassieke muziek.

Orville Breeveld
Orville Breeveld

Vele culturen en identiteiten

Met behulp van Breeveld stelde projectmanager Susann Huber vijf namen voor aan de Adviesraad Naamgeving Openbare Ruimten, de opvolger van de Commissie Naamgeving Openbare Ruimten. Volgens de Adviesraad moeten Amsterdamse straatnamen diverser en inclusiever worden, zodat ze beter aansluiten bij de vele culturen en identiteiten die Amsterdam herbergt. Van alle straten met een mensennaam is nu slechts 12% vrouw. De keuze voor vrouwelijke componisten waarmee het college van B&W nu heeft ingestemd, gaat daar in ieder geval enige verbetering in brengen.

Von Bingen en Jaddanbai

De Hildegard von Bingenstraat is de naam voor een diagonale voetgangersverbinding die straks van station Amsterdam Zuid naar de Vrije Universiteit en het Amsterdam UMC (locatie VUmc) loopt. De Duitse Von Bingen, geboren in 1098, was abdis, plantkundige, wetenschapper, filosoof en begenadigde componiste. Huber: ‘De naam Hildegard von Bingen past perfect in Kenniskwartier omdat zij, naast haar kwaliteit als componiste, ook wetenschap, gezondheid, ondernemerschap en zelfs innovatie belichaamt.’ De enige gracht in het Kenniskwartier krijgt de naam ‘Jaddanbaikade’. Jaddanbai is een Indiase klassieke componiste, tevens zangeres, danseres, actrice en filmproducente.

Links Von Bingen, rechts Jaddanbai
Links Von Bingen, rechts Jaddanbai

Price en Bonds

Aan weerszijden van de gracht komen het ‘Florence Pricehof’ en het ‘Margaret Bondshof’. Price en Bonds horen bij elkaar: in de jaren dertig van de vorige eeuw waren ze huisgenoten. De twee Afro-Amerikaanse componisten maakten in de twintigste eeuw beiden furore, maar haalden door hun vrouw-zijn nooit de wereldtop en raakten in de vergetelheid. Florence Price is de eerste Afro-Amerikaanse vrouwelijke componiste wier symfonie werd uitgevoerd door een gerenommeerd symfonieorkest. Margaret Bonds is vooral bekend voor het schrijven van spirituals. Zij was ook activiste. Met name voor Price heeft Breeveld een zwak. ‘Florence groeide op in een welgestelde familie waar ze als jong meisje pianoconcerten gaf voor gerenommeerde zwarte activisten. Helaas werden zwarte mensen niet toegelaten tot het conservatorium, ook Florence niet, ondanks haar talent. Pas toen ze zich voordeed als Mexicaanse jongeman mocht ze komen.’

Links Price, rechts Bonds
Links Price, rechts Bonds

Fanny Mendelssohn

De meest noordelijke straat krijgt de naam Fanny Mendelssohnstraat. Deze Duitse componiste en pianiste heeft een beroemde broer, Felix Mendelssohn Bartholdy. Een van haar muziekleraren schreef in 1816 een brief aan Goethe waarin stond dat Fanny piano ‘speelde als een man’, wat destijds bedoeld was als een enorm compliment. Onder de naam van haar broer zijn ook werken van Fanny uitgevoerd en gepubliceerd.

Fanny Mendelssohn
Fanny Mendelssohn

Bruisend en inclusief

De nieuwe straatnamen helpen Breeveld bij zijn missie om de bekendheid van de ‘vergeten’ vrouwelijke componisten te vergroten. Zo wijdde hij in zijn podcast ‘Gemiste Sterren’ al een aflevering aan Florence Price en maakte pianiste Djuwa Mriovili een speciale Concertgebouw Session met werk van Florence Price. Breeveld: ‘Veel vrouwelijke componisten stierven verdrietig en eenzaam. Schandalig. Daarom moet hun werk tot in de lengte der dagen worden blijven herinnerd. Ik ben dan ook heel gelukkig met het akkoord van het College. Zuidas moet bruisend en vooral inclusief worden.’

Tekst: Elleke van Duin

Give your opinion