Hildegard von Bingen, Jaddanbai, Florence Price, Margaret Bonds en Fanny Mendelssohn. Dat zijn de componisten wier namen straks prijken aan de muren en hofjes in de buurt Kenniskwartier. Het Kenniskwartier ligt tussen de Ringweg Zuid, de Buitenveldertselaan/Parnassusweg, de Arent Janszoon Ernststraat en de Amstelveenseweg. Eerder al kreeg Clara Schumann in het noordelijk deel van Kenniskwartier een straat naar zich vernoemd. Ook in andere Zuidas-buurten doen vrouwelijke componisten zich gelden. In de buurt Gershwin bevindt zich de Rosy Wertheimstraat en in Vivaldi de Barbara Strozzilaan en het Francesca Caccinipad. In 2025 kreeg de straat rondom de rechtbank, in de buurt Parnas, de naam van Majoie Hajary. Wie waren deze vrouwen?

Hildegard (1098-1179) werd geboren in Bingen am Rhein (in de Duitse deelstaat Rijnland-Palts). Ze groeide uit tot een gezaghebbende Rooms-Katholieke leider (abdis) van Klooster Rupertsberg. Dat stichtte ze in 1147 en was uitsluitend bedoeld voor vrouwen waardoor Hildegard omstreden werd. Naast haar religieuze werk verwierf ze naam in de kosmologie, wetenschappen, filosofie, plantkunde én muziek. Ze was een begenadigd componist. Voor de nonnen in haar klooster schreef ze onder meer Ordo Virtutum (‘Orde der deugden’), een gezongen drama voor vrouwenstemmen en één mannenstem – voor de duivel. Daarnaast componeerde zij een groot aantal liturgische gezangen. Haar inspiratie haalde uit visioenen. De ongeveer tachtig composities die nu van haar bekend zijn, vormen tezamen een van de grootste oeuvres uit de middeleeuwen. Van Bingen stierf in 1179, op 81-jarige leeftijd. In 2012 werd ze door paus Benedictus XVI heilig verklaard.

Een muziekfragment

Jaddanbai (1892-1949) werd geboren in Benares, een stad in de Indiase deelstaat Uttar Pradesh. Als actrice, filmproducent, filmregisseur, scenarioschrijver, danseres, zangeres én componist. Ze wordt gezien als grondlegger van Bollywood, de Indiase filmindustrie. Ze sloot een contract met All Indiia Radio en Columbia Gramophone Company, die haar gazal’s (een gezongen dichtvorm) opnamen. Haar nummer Lagat Karejwa Mein Chot werd een nationale hit. Ze begon haar eigen filmproductiebedrijf, Sangeet Films. Jaddanbai schreef en componeerde de muziek en acteerde zelf. Zo zagen in 1935 de film Talashe Haq en in 1936 Madam Fashion het licht (over de moderne Indiase vrouw, mode, snelle auto’s, luxe en seksuele vrijheid). Toen ze in 1948 overleed, werden in India filmopnames stilgelegd en filmstudio’s voor een dag gesloten.

Een muziekfragment

Majoie Hajary (1921-2017) heeft Suriname haar hele leven in hart en ziel met zich meegedragen. Bij haar overlijden werd Hajary ’een verloren dochter van Suriname’ genoemd. Hoewel ze als 15-jarig meisje haar geboorteland verliet, klinken in al haar composities elementen van de verschillende Surinaamse culturen door. Hajary schitterde wereldwijd als concertpianist met uitvoeringen van het werk van Liszt, Mozart, Schumann. In Parijs studeerde ze bij onder anderen bij Nadia Boulanger. Daar werd ze verliefd op de gelijknamige neef van de vliegenier Roland Garros, naar wie de beroemde tennisbaan is vernoemd. Vanwege zijn functie als directeur van vliegmaatschappij Air France woonde Majoie met haar man en twee kinderen op verschillende continenten. Ze trad daardoor minder op, maar ging door met componeren. Haar composities zijn een wervelende mix van Surinaamse muziekstijlen, van westerse, oosterse en Afrikaanse klanken, van klassiek en jazz.

Een muziekfragment

Florence Price (1887-1953) was de eerste Afro-Amerikaanse vrouw die faam verwierf als componiste. Al toen ze vier was gaf ze haar eerste pianorecital en op elfjarige leeftijd verscheen haar eerste compositie. Drie jaar later ging ze piano en orgel studeren aan het New England Conservatory. Om te voorkomen dat ze als Afro-Amerikaanse werd afgewezen, deed ze zich voor als Mexicaanse vrouw. In 1906 slaagde ze cum laude. Ze gaf daarna leiding aan de muziekfaculteit van de Clark Atlanta University. Het racisme dwong haar te verhuizen naar Chicago, waar ze haar beste werken schreef. In 1928 verschenen er vier pianostukken van haar hand. Ze brak door tijdens een congres van National Association of Negro Musicians, toen Margaret Bonds haar compositie ‘A Negro Fantasy’ speelde. Na haar echtscheiding trok Price in bij Bonds. In 1932 won ze een belangrijke prijs met haar Symphony in E minor, dat werd uitgevoerd door het Chicago Symphony Orchestra. Andere orkestwerken van haar werden in de jaren dertig uitgevoerd door Symphony Orchestra of Detroit and the Women’s Symphony Orchestra of Chicago.

Een muziekfragment

Margaret Bonds (1913-1972) was een Amerikaanse componiste, pianiste, arrangeur en lerares. Op haar achtste kreeg ze een beurs voor pianoles aan het Chicago Musical College. Een paar jaar later studeerde ze aan de Northwestern University. In het racistische klimaat van die tijd mocht ze niet op de campus wonen en geen gebruikmaken van de campusfaciliteiten. Ze haalde troost uit het gedicht ‘The Negro speaks of Rivers’, van de schrijver Langston Hughes, met wie Bonds een relatie kreeg. In 1933 trad ze op met het (geheel witte en geheel mannelijke) Chicago Symphony Orchestra. Samen met haar partner Hughes vertrok ze naar New York City, waar ze samen ‘An Evening of Music and Poetry in Negro Life’ organiseerden. In 1952 vond in de Town Hall haar eerste soloconcert plaats. Haar productiefste jaren braken aan. In 1954 werd haar omvangrijke cantate ‘The Ballad of the Brown King’ uitgevoerd. Tien jaar later schreef ze ‘Montgomery Variations’, die ze opdroeg aan zwarte zuiderlingen die met de Montgomery Bus Boycotts de segregatie niet langer accepteerden. Ze droeg het werk later op aan Martin Luther King. Tegelijkertijd richtte ze de Margaret Bonds Chamber Society op, bestaande uit zwarte muzikanten die vooral het werk van zwarte componisten uitvoerden. Daarnaast was ze maatschappelijk actief in de wijk waar ze woonde: Harlem. In 1967 vond in Washington DC het eerste geheel aan het werk van Bonds gewijde concert plaats.

Een muziekfragment

Fanny Mendelssohn (1805-1847) werd in Hamburg geboren en gold, samen met haar broer Felix, als muzikaal wonderkind. Op 13-jarige leeftijd speelde ze talloze werken van Bach uit het hoofd. Toen ze 15 was gingen zij en haar broer naar de Sing-Akademie zu Berlin ze door de directeur (in een brief aan Goethe) het ‘compliment’ kreeg dat ze ‘speelde als een man’. Haar vader besliste echter dat Fanny echtgenote, huisvrouw en moeder moest worden, terwijl Felix de ruimte kreeg om carrière te maken. Die was het volledig eens met het oordeel van zijn vader, maar liet wel enkele van Fanny’s composities uitbrengen onder zijn eigen naam (wat hij in 1842 moest bekennen aan de Britse koningin Victoria). In 1846 besloot ze, zonder Felix te raadplegen, toch de bundel Sechs Lieder te publiceren – haar eerste eigen publicatie. Bij elkaar produceerde 466 muzikale composities, voornamelijk liederen, pianowerken en kamermuziek.

Clara Schumann (1819-1896) was een Duitse pianiste, componiste, pianodocente en uitgever. Ze kwam uit een muzikaal gezin en trad al op negenjarige leeftijd op in het wereldvermaarde Gewandhaus in Leipzig. De Allgemeine musikalische Zeitung uit Leipzig zag ‘alle reden om van haar in de toekomst grootse prestaties te verwachten’. Toen ze tien of elf was, verschenen haar Quatre Polonaises, direct gevolgd door andere composities voor piano en meer. Clara had les bij haar strenge vader, net als Robert Schumann die ze leerde kennen toen ze acht was (en hij achttien). Op haar zestiende werd ze smoorverliefd op hem, maar haar vader hield een relatie lange tijd tegen. Uiteindelijk trouwden ze toen Clara 21 was. Al snel bleek het huwelijk minder romantisch dan ze zich ervan had voorgesteld, vooral omdat Robert haar beperkte in haar bewegingsvrijheid. Aanvankelijk wilde hij dat ze niet meer zou componeren, maar om financiële redenen gaf hij haar meer creatieve ruimte, zij haar composities voortaan het resultaat van een gezamenlijke inspanning zouden zijn. Na een zelfmoordpoging belandde Robert Schumann in een psychiatrische kliniek, waar hij overleed. Clara plaatste vijf van haar zeven kinderen uit huis en vierde triomfen op de grootste podia van Duitsland en Europa.