skip to main content
Het onzichtbare hart van Zuidas

Directeur Zuidas David van Traa herinnert zich de dag dat hij er een kijkje mocht nemen nog goed. ‘Ik werd meegenomen naar een verkeerspaaltje midden op straat, dat met een sleutel werd geopend. Vervolgens kwam er een ander paaltje omhoog, daar hoorde een ander sleuteltje bij en toen kwam er ineens een luik tevoorschijn. Alsof er een ondergrondse geheime wereld werd geopend. Magisch was dat.’

Het luik naar de ILT

Ondergronds Amsterdam

Onder de Gustav Mahlerlaan, op het stuk tussen de Parnassusweg en de Beethovenstraat, ligt de ILT: de integrale leidingentunnel. Een trap leidt naar 3.250 vierkante meter ondergronds Amsterdam. De ILT, die in totaal 500 meter lang is, bevat kabels en leidingen die 600.000 vierkante meter aan kantoren en huizen voorzien van water, elektriciteit, gas en data. De tunnel werd een paradepaardje voor Amsterdam en het ondergrondse hart van Zuidas. Bijna twintig jaar later krijgt de ‘exoot’ een nieuwe beheerder: Verkeer en Openbare Ruimte (V&OR).

Nieuwe beheerder: V&OR

De tunnel die in 2005 geleden werd aangelegd, is eigendom van de gemeente Amsterdam. Zuidas was al die tijd verantwoordelijk voor het beheer. Sinds 1 januari 2022 heeft de ‘levensader’ een nieuwe eigenaar: de asset beheerders van de stad, V&OR, (Verkeer en Openbare Ruimte) gaan samen met de directie Stadswerken zorg dragen voor het beheer en onderhoud van de tunnel.

Minder graven

De ILT is onderdeel van het Masterplan Energie en Nutsvoorzieningen Zuidas (MENZ), dat in 1998 wordt gelanceerd. Zuidas moet binnen veertig jaar een internationale toplocatie worden voor kantoren en een aantrekkelijke wijk om in te wonen. In combinatie met de enorme dichtheid van bebouwing vergt deze ontwikkeling nogal wat, ook voor de bijbehorende kabels en leidingen. Voor elk kantoorgebouw dat verrijst, voor elk appartementencomplex dat in dit gebied wordt opgeleverd, zou de straat opengebroken moeten worden, om water, elektriciteit, gas en datakabels aan te sluiten. Het besef is er dat dit ten koste gaat van de bereikbaarheid van het gebied. Bovendien zou er een breed straatprofiel ontstaan, met negatieve gevolgen voor de kwaliteit van de openbare ruimte en de grondopbrengsten. Onacceptabel, vindt de gemeente. De ILT moest uitkomst bieden.

Geheime wereld

De voorbereidingen voor de aanleg starten in het laatste kwartaal van 2002 en in het tweede kwartaal van 2005 wordt de tunnel opgeleverd. De kabels- en leidingentunnel onder de Gustav Mahlerlaan is een van de eerste ILT-constructies in hoogstedelijk gebied in Nederland. De constructie is circa drie meter hoog, zeseneenhalve meter breed en 500 meter lang en bestaat uit twee stalen damwanden, een scheidingswand in het midden en een betonnen dakplaat er bovenop. De diverse kabels en leidingen voor transport en distributie van water, energie en telecom zijn verdeeld over twee gangen: een zuid-gang met warme leidingen en een noord-gang met koude leidingen. In verband met risicobeheersing is het gas gescheiden van de elektriciteit, ligt de drinkwaterleiding onder het plaveisel van de tunnel en zijn de telecomkabels verdeeld over twee gangen. De tunnel trekt veel aandacht: ministeries, journalisten, wetenschappers, iedereen wil een kijkje nemen in deze bijzondere ‘ondergrondse’.

Stijging vastgoedwaarde

Zestien jaar later, de balans wordt opgemaakt. Doet de ILT wat hij moet doen? En hoe zien de financiën eruit? De gemeente heeft een analyse gemaakt. De conclusies zijn positief. De inrichting van de openbare ruimte is als gevolg van de ILT aantrekkelijker geworden. Er zijn bomen geplant op de Gustav Mahlerlaan die het goed doen. Doordat de straat niet vaak meer open hoeft, zijn de grondopbrengsten gestegen; de vastgoedwaarde is in dit gebied 1 procent hoger dan in andere gebieden. Daarnaast is het gebied aantrekkelijk voor horeca en winkels. Kortom, de ILT maakt de oorspronkelijke verwachting waar en is daarmee een voorbeeldproject waaraan gemeenten en nutsbedrijven inspiratie ontlenen.

Voldoening

Ook de kosten-baten analyse pakt positief uit. De aanleg van de ILT heeft tussen de 10 en de 12 miljoen euro gekost (prijspeil 2021: 15,4 miljoen). Daar staat een vastgoedwaardestijging tegenover van in totaal 78 miljoen euro. Frans Taselaar, adviseur energie- en nutsvoorzieningen in Zuidas en verantwoordelijk voor het Masterplan van destijds, is tevreden. ‘Het was het juiste plan op het juiste moment en we kijken met voldoening terug.’ Ook Jorrit Meijer, projectleider Uitvoering is tevreden: ‘We zijn nu ruim 20 jaar verder. De buurt Gershwin is zo goed als af, de buurt Ravel is ook een eind op streek. Toch is de ILT nog altijd uniek. En een inspiratiebron voor tunnels die nog moeten worden aangelegd.’

Uitdaging

Toch is het de vraag of eenzelfde ILT nog een keer elders in de stad wordt aangelegd. ‘Zowel het beslissingsproces zelf, de manier waarop de leidingen en kabels zijn gebundeld, als het beheer moeten flink onder de loep worden genomen’, zegt Eric van den Beuken, kwartiermaker van het ondergronds team van Stedelijk Beheer bij Verkeer en Openbare Ruimte. ‘Ik weet zeker dat V&OR in de toekomst scherpere eisen gaat stellen aan hoe zo’n nieuwe tunnel eruit moet zien. De inrichting kan echt veel secuurder en netter.’ Toch kijkt V&OR, tevens verantwoordelijk voor het beheer van de vijf autotunnels in Amsterdam, uit naar de verzorging van de nieuwkomer. ‘Het beheer van de ILT is een uitdaging. Maar het is een nuttig product voor de stad, dus we gaan onze uiterste best doen’, aldus Jeroen Schrijver, de nieuwe tunnelbeheerder van V&OR. Directeur Zuidas David van Traa heeft er alle vertrouwen in. ‘Onze exoot heeft een goed onderkomen gevonden. De cirkel is rond.’

Tekst: Elleke van Duin

Geef uw mening