New Amsterdam Zuid station will be much easier to access

Iedereen die met de trein of metro van en naar station Amsterdam Zuid reist (voor de coronacrisis wel te verstaan) herkent het. ‘s Morgens drommen veel te veel mensen samen bij de (rol)trappen om van de perrons af te komen. En aan het eind van de middag is het dringen om vanuit de passage de perrons op te komen. Die situatie is onveilig en voldoet bepaald niet aan wat trein- en metroreizigers prettig vinden. Het nieuwe station Amsterdam Zuid moet deze knelpunten wegnemen. De bestaande entree, de Minervapassage, wordt veel breder: zo’n 40 meter, tegen een meter of 12 nu. Bovendien komt er een tweede reizigerstunnel: de Brittenpassage, van 15 meter breed. Vanuit deze passages moeten reizigers zo’n 6 meter omhoog om een trein- of metroperron te bereiken. Deze opgangen – of ‘stijgpunten’ zoals ze in vaktaal heten – gaan het reizigers een stuk aangenamer maken. In iedere passage komen links en rechts opgangen naar de treinperrons en aan één kant een opgang naar ieder metroperron. De metro-opgangen komen aan de uiteinden van de perrons. Dat komt door de verplaatsing van de huidige metroperrons. Die liggen nu nog aan de oostkant van het station, maar over een aantal jaar precies tussen de Minervapassage en de nieuwe Brittenpassage in. De treinperrons daarentegen zijn veel langer. Daar komen de opgangen gelijkmatig verdeeld op de perrons uit.

Bij het ontwerpen van de opgangen komt heel wat kijken. Natuurlijk is het belangrijkste uitgangspunt dat reizigers vlot en veilig van en naar de perrons kunnen. Dat was een puzzel binnen de beschikbare ruimte tussen de sporen, zegt Frank Bouwman, projectleider Architectuur en Bouwkunde van Zuidasdok. ‘Op de treinperrons kunnen de opgangen niet te breed zijn, want anders kunnen reizigers er niet langs lopen. Het lukte daardoor niet om trappen, roltrappen en een lift op de treinperrons te groeperen. Bij de metroperrons kan dat wel. Doordat de opgangen aan de uiteinden van de perrons komen, hoeven reizigers er niet langs te kunnen. Ondanks deze verschillen hebben alle opgangen in het nieuwe station dezelfde kwaliteit en uitstraling.’

Je verplaatsen in de reiziger is belangrijk bij het ontwerpen van een station. Een fraaie ontwerpvondst is de manier waarop reizigers op een natuurlijke manier hun weg vinden naar de perronopgangen: door middel van daglicht. Zowel de perronkap boven de perrons als de vloeren van de perrons laten ter hoogte van de opgangen licht door. ‘Licht is een beproefde manier om reizigers op een natuurlijke manier te laten bewegen van de passages naar de perrons’, zegt Bouwman. ‘Reizigers snappen dat ze naar het daglicht toe moeten.’

Op de perrons krijgen alle opgangen aan drie kanten een glazen wand. Zo ontstaat een glazen huis dat helemaal doorloopt tot aan de perronkap. Met dit idee sloegen de ontwerpers twee vliegen in een klap. ‘Ten eerste zorgen deze glazen gevels voor beschutting. Ze voorkomen windhinder voor reizigers en zorgen ervoor dat de opgangen vrij blijven van neerslag. Ten tweede vormen de gevels een verbinding tussen het perron en de perronkap. Dus kunnen we in de verticale stijlen van de gevels bijvoorbeeld kabels wegwerken voor verlichting of speakers.’ Maar het idee van de glazen ombouw zorgde ook voor een nieuw ontwerpvraagstuk: het onderhoud. Want hoe lap je de ramen aan de binnenkant, die zich in de nok gauw zo’n 10 meter boven de vloer van de passage bevinden? Om dit op te lossen hebben Bouwman en de zijnen zich laten inspireren door de Noord/Zuidlijn, waar het onderhoud bij een aantal stations ook vanaf grote hoogte moet plaatsvinden. ‘Daar zijn goede ervaringen opgedaan met abseilende schoonmakers. Wij hebben nu boven de opgangen in de perronkap een railsysteem ontworpen, waaraan onderhoudsmensen zich kunnen vastklikken zodat ze zwevend aan een kabel de boel schoon kunnen houden.’

Dit is de tweede aflevering in een serie over het werk achter de schermen aan de vernieuwing van station Amsterdam Zuid. De eerste aflevering ging over het ontwerpen van looproutes. Station Amsterdam Zuid groeit uit tot het vijfde station van Nederland, na Amsterdam Centraal, Utrecht Centraal, Rotterdam Centraal en Schiphol Airport. Hoe verander je een streekstation in een volwaardig openbaar vervoersknooppunt?