skip to main content
Binnenkijken bij monument de Thomaskerk

Je zou het niet denken als je hier voor de deur staat, met een parkeerplaats aan de ene en een woonwijk aan de andere kant. Maar achter die onschuldige gele gevel, betreed je inderdaad een andere wereld. Een wereld met brute, spectaculaire materialen, lijnen en raampartijen; een golvend, hoog plafond en strak afgewerkt hout. Schitterend in soberheid straalt een samenkomst van stijl en visie. Een visie die lang niet populair was en misschien inmiddels al niet meer is. Maar als gemeentelijk monument sinds 2013 zal die visie in elk geval beschermd worden. En daarmee ook het verhaal van architect Karel Sijmons.

Geen poespas

Karel Sijmons (1908) ontwikkelde zijn gedachtegoed tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maar dat een visie geen garantie is voor volgers, was hem toen al duidelijk. Als jonge bouwkundige in het katholieke Helmond werd hij ontslagen bij Publieke Werken omdat er geen plek was voor een protestantse tekenaar. In 1930 moest hij opstappen bij een architectenbureau vanwege zijn interesse in de Nieuwe Zakelijkheid. Deze stroming stond voor functioneel bouwen met moderne materialen als beton, staal en glas. Geen poespas, wel praktisch. Sijmons’ voorliefde voor die stroming bleef hem parten spelen. Na zijn ontslag werd hij als talent direct toegelaten tot het tweede jaar van de Academie van Bouwkunst. De cijferlijst na één jaar? Hoofdproject een 2, kleiner project een 1, Interieur een 0. Ook in dit bolwerk van de sierlijke Amsterdamse School was men niet gediend van Sijmons’ voorliefde voor sobere en functionele bouw.

Nieuwe Zakelijkheid

Vlak voor de oorlog boekte hij toch nog enkele successen, maar zijn grootste stempel drukte hij in de jaren erna. In zijn boekje Protestantsche Kerkbouw uit 1946 legt Sijmons uit dat protestantse kerkgebouwen volgens hem een algemene uitdrukking van het wezen van het protestantisme moeten zijn. Het moet gaan om introspectie, ernst, stilte in de architectuur en devotie bij de aanwezigen. ‘Als je naar de kerk gaat’, zo schrijft hij in aantekeningen, ‘moet je uit je huiselijke gezelligheid, in een andere wereld komen.’ In de jaren na de Tweede Wereldoorlog ontwierp en herstelde hij kerken door het hele land. Gebouwd in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid en vanuit zijn eigen visie op de kerk. In veel van die projecten zijn ideeën herkenbaar die samenkomen in de Thomaskerk.

Le Corbusier

Erg belangrijk is daarbij de indeling. De zaal is niet per se een grote ruimte en er hoefde vooral niet een centrale plek te zijn met preekstoel, doopvont én avondmaalstafel. Daarnaast zijn er vaak enorme raampartijen te zien in de betonnen wanden, wordt er geëxperimenteerd met een golvend plafond en zijn kunst en architectuur altijd verbonden. Huize Sijmons was een verzamelplek voor kunstenaars en Karel Appel was een goede vriend. Hoe sober ook de kerken, er is altijd ruimte voor kunst. Daarnaast is de invloed van de Zwitsers-Franse architect Le Corbusier vrijwel overal voelbaar. Voor de Thomaskerk liet Sijmons zich bijvoorbeeld inspireren door diens bedevaartskerk Notre-Dame du Haut in Ronchamp. De eerste schetsen maakte de architect al jaren voordat hij de opdracht kreeg. Hij nam ruim de tijd om zijn ideeën te bundelen.

Ruimte als een sculptuur

Het gebouw had en heeft meerdere functies: een jeugdcentrum in de kelder (waar destijds ‘gewoon’ geblowd werd), een stiltekapel met eigen entree, een theaterzaal en diverse kantoorruimtes. Met die ruimtes heeft de kerk nog steeds een verbindende rol. Er worden lessen van de Vrije Universiteit gegeven, er is kinderopvang en er zijn normaal gesproken vergaderingen en cursussen voor wie maar wil. De zaal zelf heeft de opbouw die Sijmons zo nastreefde. Niet met zijn allen rondom één centrale plek, maar een zaal als een waaier, met de avondmaalstafel in een gescheiden, lagergelegen deel. ‘Een ruimte,’ zo schrijft hij ‘die gelezen kan worden als een sculptuur.’ Ook de verbinding met beeldende kunst is aanwezig. In de hal is een prachtig werk in glas te zien van Antonio Saura. De Thomaskerk is daarmee een uniek monument waarover Sijmons zelf zei: ‘Alles wat ik te zeggen heb, zit in deze kerk.’

Kunstwerk van Antonio Saura

Dit is de eerste aflevering in een serie over Rijks- en gemeentelijke monumenten in en rond Zuidas.

Auteur: Jort van Dijk

Geef uw mening

Jacqueline Schoenmakers

Elke woensdagmiddag, tussen 12.30 en 14.30 uur is in de Thomaskerk het Thomas Troostcafé open. Oók nu, in Coronatijd. Voor iedereen die na een verlies troost zoekt, even op verhaal wil komen of behoefte heeft aan een moment van stilte en bezinning. U kunt zonder aanmelding gewoon binnenlopen en bent van harte welkom!

Bert

Fiets er zo ongeveer wekelijks langs. De weinigzeggende buitenkant verraadt niets van het uitzonderlijk mooie interieur. Wat een verrassing! Inderdaad duidelijk beïnvloed door Le Corbusier, maar als dat tot zoiets fraais leidt, waarom niet! Hopelijk inderdaad toegankelijk na de lockdown. Dit verdient grotere bekendheid.

enny

Prachtig en architectuur zeker nog van deze tijd! Helaas is de omgeving voorkant weinig aantrekkelijk, zodat de kerk wat onopvallend is en 'in het niet valt'.

Alwin Kaashoek

Een verborgen parel! Wij (KAAder kerkadvies) hebben enige tijd geleden een visie gemaakt om het gebouw meer te verbinden met de omgeving, zonder dat haar introverte kwaliteiten verloren gaan. Prachtig om aan te werken!

Pauwel Perbal (Wijkbeheerder)

Iemand die duidelijk zijn tijd ver vooruit was. Hoe mooi ook het multifunctionele karakter van de ruimtes en hoe je ze benutten kunt. Zeker in deze tijd van toegevoegde waarde. En ook qua stijl echt helemaal van nu. Schoonheid in materiaal en functionaliteit als leidraad! Prachtig!

Paula Harte

Heel bijzonder zo, dat gebouw! Heb even op de site van De Thomas gekeken en zie dat ze zich nu aan de lockdown houden. Maar zodra die lockdown voorbij is, kun je vast weer naar binnen. Je kunt je aanmelden voor updates via hun website, dan krijg je regelmatig mails om binnen te komen (www.dethomas.nl).

Elise Bakker - grafisch vormgever

Geweldige indruk heeft, met name, het interieur van deze kerk op mij gemaakt. Ik was het afgelopen jaar in de gelukkige omstandigheid de huisstijl voor De Thomaskerk te ontwikkelen. Een mooier en inspiratievollere architectuur kun je je als grafisch vormgever bijna niet wensen...

Daniel

Leuk zeg! Ik had de kerk idd nog nooit opgemerkt. Ik ga nu zeker een keer kijken

Henriette van Vlerken

Ben net in deze buurt komen wonen en zag inderdaad al die kerk en vroeg me af of ik eens binnen kon kijken. Wanneer is ie open?