skip to main content
Kunst in rechtbank zorgt voor verzachting, afleiding en troost

Uit een van de muren in de grote zittingszaal lijkt een arm te groeien. Hij is vervaardigd uit wit carrara-marmer, een bijzondere soort uit Noord-Italië. Recht ertegenover, aan de andere muur, zien we een soort pastelkleurige cirkels. ‘De vluchtheuvel’, noemt rechter Tjepco van Voorst Vader de kunst in de zittingszalen waar hij zo vaak plaatsneemt. Hij maakt deel uit van de commissie die de kunst voor de nieuwe rechtbank selecteert en aankoopt. Het is niet moeilijk te begrijpen waarom hij de metafoor van een schuilplek gebruikt. ‘De zittingen zijn soms zwaar. Zowel voor de mensen in de zaal als voor de rechters is heel belangrijk om een punt van afleiding te hebben. Een punt dat ons rust geeft, een frisse blik of een nieuw perspectief.’

Niet achter maar naast de rechters

In de oude rechtbank hingen de werken vaak achter de rechters, waardoor zij ze tijdens een zitting nooit konden bekijken. ‘Dat was jammer’, zegt Van Voorst Vader. ‘De wens onder de medewerkers was om de kunst naar de zijkanten te verplaatsen, waar deze voor iedereen zichtbaar zou worden.’ En dat lukte. Het werk in zeven grote zittingszalen van de nieuwe rechtbank – waar met name de processen in grotere strafzaken plaatsvinden – is van kunstenares Femmy Otten. De beeltenissen zijn divers: naast de arm tref je in een van de zalen bijvoorbeeld een vliegend tapijt, of een gezicht dat uit de muur komt. Om tot haar ontwerpen te komen, zat Otten veel zaken bij. Van Voorst Vader: ‘Daarbij kwam ze tot de conclusie dat ze met haar kunst wilde verzachten.’

Genderfluïde figuur bij ingang

Verzachting, afleiding, troost, het bieden van een ander perspectief – allemaal doelen die de kunst in de nieuwe rechtbank dient. Niet alleen voor haar medewerkers, maar juist ook voor de vele bezoekers die het gebouw dagelijks in- en uitlopen, vrijwel nooit om een vrolijke reden. Het is ook de functie van het vijf meter hoge kunstwerk ‘Love or Generosity’ van Nicole Eisenman, voor de ingang van het gebouw. De inmiddels vermaarde sculptuur van een zachte, genderfluïde figuur contrasteert sterk met de strenge rechtbank erachter. ‘We wilden dat het iets van de stress zou weghalen die mensen voelen wanneer ze de rechtbank bezoeken’, zegt Van Voorst Vader. ‘Daarom had de gehele kunstcommissie al gauw het idee dat er een figuratief beeld moest komen. Kunstadviseur Esther Vonk was betrokken bij de aankoop. We moesten uit zo’n zestig kunstenaars kiezen, maar het werk van Eisenman trok direct onze aandacht. Bij haar eerste ontwerptekening wist iedereen gelijk: dit is het.’

Love or Generosity van Nicole Eisenman

Ziel van het gebouw

Ook binnen is de heilzame werking van kunst te voelen. De door KAAN Architecten ontworpen rechtbank – die dit jaar de prijs voor beste gebouw in de wacht sleepte – is ontegenzeggelijk prachtig, maar heeft door zijn hagelwitte muren en statige natuursteen ook iets afstandelijks. De variëteit aan sculpturen, bontgekleurde schilderijen en installaties geven het gebouw iets menselijks. Een ziel, misschien wel. Zo loop je in de centrale hal, net na de detectiepoorten, tegen een werk aan van kunstenaar Henk Visch. Vier benen en voeten, de bovenkant omwikkeld in doeken. Al snel blijkt dat iedereen er zo zijn eigen interpretatie aan geeft. ‘Wij noemen dit het lopend vonnis’, lacht Van Voorst Vader. ‘Dat zal iets met beroepsdeformatie te maken hebben.’ Een derde persoon die de rondleiding bijwoont geeft aan dat het beeld haar doet denken aan de Afrikaanse Masai. Een ding is zeker: het kunstwerk breekt de ruimte, en daarmee – al is het maar voor even – de gedachtestroom.

Jonge en beginnende kunstenaars

Het selecteren van kunst voor een gebouw als een rechtbank luistert nauw. De kunst mag niet te aanstootgevend of maatschappijkritisch zijn. Een uitdagende taak voor de kunstcommissie, die al sinds de jaren zestig van de vorige eeuw werken verzamelt voor de collectie. ‘We zoeken daarbij voornamelijk naar jonge, beginnende kunstenaars’, zegt Van Voorst Vader. ‘We gaan bijvoorbeeld naar Rijksateliers om eindexamenkandidaten te strikken. We vinden het ook leuk als we lokale kunstenaars een podium kunnen bieden. Maar we kijken vooral naar wat we mooi vinden.’ Of het effect van een werk ook wel eens verkeerd uitpakt? ‘Natuurlijk, ook dat gebeurt. Vaak is dat niet te voorspellen, want kunst kan heel onverwachte associaties oproepen. Daarom hebben we ooit een keer een werk laten verwijderen. We willen juist iedereen open kunnen aanspreken.’

Tijdelijke tentoonstelling

We nemen de roltrap naar de tweede en de derde verdieping, waar twee wanden zijn bestemd voor wisselende, tijdelijke tentoonstellingen. Momenteel is er een fototentoonstelling te zien van Dominique Panhuysen, die gedurende vier jaar de sloop van de oude en de bouw van de nieuwe rechtbank vastlegde. ’Zeven van de achttien foto’s hebben we zelfs aangekocht voor onze vaste collectie’, vertelt Van Voorst Vader. ‘Ze zijn niet alleen mooi, maar ook van historische waarde.’ Op een van de beelden loopt een bouwvakker, twee staven wapeningsstaal op zijn schouder rustend. Een ander beeld toont hoe een sloophamer een deel van een toren compleet heeft weggevaagd, en alleen de liftschacht heeft achtergelaten. Maar is het wel een liftschacht? Van Voorst Vader buigt zich voorover om het detail te bekijken. ‘Verrek, het zijn de wc’s. Kijk, het rolletje hangt er zelfs nog. Zo zie je maar weer, ook ik word steeds opnieuw verrast.’

Expositiewand met fotografie van Dominique Panhuyzen

Geef uw mening

Diana

prachtig zeg

Peter Wessels

een afwisselende verzameling!