Kijkje in trillingsarm Onderzoeksgebouw VU

Zo op het eerste gezicht verschilt het splinternieuwe Onderzoeksgebouw VU aan de De Boelelaan niet veel van andere torens in Zuidas. Maar schijn bedriegt. Het geheim zit ‘m aan de binnenkant, of beter gezegd: ondergronds. Een deel van het gebouw is namelijk zo gebouwd dat het trillingsvrij is, zodat er extreem nauwkeurig onderzoek kan worden verricht. Met laseropstellingen bijvoorbeeld, en elektronenmicroscopen. Klinkt best ingewikkeld voor de leek, en daarom laat Paul Goossens het ons met eigen ogen zien. Het Afdelingshoofd huisvesting Bètafaculteit van de VU leidt ons rond in het kersverse gebouw.

‘Tien jaar zijn we bezig geweest met de ontwikkeling van dit gebouw’, zegt Goossens trots wanneer we via een draaideur aan de De Boelelaan de imposante entree binnenstappen. Met zijn betonnen wanden en zwart stalen trappen heeft de hal een industrieel karakter, toch oogt hij door de lichtinval en natuurstenen vloeren speels en uitnodigend. ‘Heel wat anders dan het verouderde Wis- en Natuurkunde gebouw op de VU Campus, waarvoor dit gebouw de vervangende nieuwbouw vormt’, zegt Goossens. ‘Het andere pand is zestig jaar oud en voldoet niet meer aan de onderzoeks- en duurzaamheidseisen. Het is vreselijk log en in de zomer is het er bijna te warm om te werken. Tien jaar geleden hebben we daarom gezegd: dat moet anders. Maar het pand heeft een oppervlakte van 100.000 vierkante meter en is oud. Ga je daar nog in investeren? Na veel wikken en wegen hebben we gezegd: we bouwen iets nieuws.’

In de kelder zien we al snel wat het Onderzoeksgebouw onderscheidt van ‘gewone’ nieuwbouw. Goossens leidt ons naar een ruimte waar vier kolossen van betonblokken staan. Ze zijn afzonderlijk gefundeerd en dragen op hun beurt (middels een oplegging) ook weer enorme betonnen pilaren. ‘Hierboven komen de laseropstellingen,’ legt Goossens uit. ‘Door deze constructie worden trillingen van buitenaf – denk aan voorbijrijdende trams, bijvoorbeeld – zo veel mogelijk gedempt. De kleinste trillingen of temperatuurverschillen kunnen al invloed hebben op metingen.’ Dan wijst hij naar boven. ‘Helemaal op het dak hebben we een eigen GPS, waarmee we verbinding kunnen maken met satellieten. Ook heeft het gebouw een speciale glasvezelverbinding naar de atoomklok van Groningen en Delft. Daarmee kun je exact de tijd bepalen en resultaten op de milliseconde secuur uitlezen.’

Wat voor onderzoeken worden er straks gedaan in het gebouw? Dat is heel divers, zegt Goossens. Als voorbeeld noemt hij een onderzoek naar bladgroenkorrels. ‘Die zitten in de cellen van veel planten en kunnen licht omzetten in energie. Tegelijkertijd kunnen ze de plant bij een teveel aan licht afschermen en beschermen tegen verbranding. Door middel van laseronderzoek kunnen we achterhalen hoe dat proces op celniveau werkt. Je kunt je voorstellen: mochten we daarin slagen, dan behoort het gebruik van fossiele energie misschien wel tot het verleden.’

We zouden bijna vergeten dat het Onderzoeksgebouw VU niet alleen maar uit supersonische laboratoria bestaat. Naast het trillingsvrije onderzoeksdeel van zes lagen staat een hogere, 12 verdiepingen tellende toren met de kantoren voor de medewerkers. Wanneer we hier onze ronde omhoog maken, valt op hoe kakelvers de kantoorruimtes ogen – de eerste bureaus en stoelen staan inmiddels, maar verder zijn de vloeren redelijk leeg. ‘Eind 2024 gaan we de eerste afdelingen stapsgewijs hiernaartoe verhuizen.’ Vertelt Goossens. ‘In totaal gaat het om zo’n 350 á 400 medewerkers. Begin 2025 zal de verhuizing klaar zijn. Iedereen heeft er zin in, maar vergis je niet: voor veel mensen is dit een heel grote gebeurtenis. Sommige professoren hebben al veertig jaar hun lab in het oude Wis- en Natuurkundegebouw. De experimenten waar ze jaren aan werkten in dat gebouw, zijn dan echt hun kindjes.’