Vrijdag de 13de, net zo veilig als donderdag de 12de

Je kunt beter niet onder een ladder doorlopen, in een vliegtuig stappen of een zakelijke transactie doen. Op de bouwplaatsen in Zuidas telt dit soort bijgeloof niet, maar is het waarborgen van veiligheid ‘een technisch vak, gebaseerd op keiharde feiten en data’, aldus Mark Biere, veiligheidskundige bij het Ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam. Hij begeleidt, ondersteunt en adviseert de projecten van Zuidas. We spreken hem en Faisel Baboe, manager integrale veiligheid voor Bouwcombinatie Nieuw-Zuid, over hoe je risico’s op de bouwplaats verkleint en daarmee ongelukken zo veel mogelijk voorkomt.

‘In de meeste gevallen komt een ongeluk voort uit het snel even iets willen oplossen. Vanuit een goede gedachte: even snel dit of dat, om geld of tijd te besparen voor de baas. Of om een collega op weg te helpen’, zegt Biere, die toezicht houdt op bouwplaatsen in verschillende delen van Amsterdam. ‘Toezien op de veiligheid is daarom echt mensenwerk. Vroeger was de veiligheidskundige op de bouwplaats een soort politieagent. Maar dan sta je direct 10-0 achter. Veel belangrijker is het dat je elkaar mag, kan en durft aan te spreken.’ Daar is Baboe, die voor Bouwcombinatie Nieuw-Zuid toeziet op de veiligheid rond de vernieuwing van station Amsterdam Zuid, het mee eens: ‘Fysieke veiligheid op de bouwplaats begint met sociale veiligheid.’

Maar hoe zorg je ervoor dat iedereen zich sociaal veilig voelt op de bouwplaats? Door persoonlijk contact te maken, zegt Baboe. ‘Ik loop heel veel op de bouwplaats. Zo werk ik ook voor Rijkswaterstaat, waarbij ik met verschillende aannemers te maken heb. Na een kop koffie lopen we even de bouwplaats op – zo’n onaangekondigde rondgang zonder agenda werkt heel goed. Je kunt een open gesprek aangaan, je ziet dingen, hoort dingen. En als je ergens tegenaan loopt, kun je de werkvoorbereider erbij halen.’ Biere noemt nog een ander element: ‘Je moet ook een vertrouwenspersoon zijn om die veiligheid te waarborgen. Als iemand iets meldt, dan blijft het bij mij.’

Onveilige situaties zijn er in allerlei soorten en maten: het kan bijvoorbeeld gaan over hijsveiligheid, valgevaar, rommel op de bouwplaats of het werken met schadelijke stoffen. Toezien op veiligheid begint daarom altijd vooraf, zegt Baboe. ‘Een veiligheidskundige toetst, controleert en begeleidt. Wanneer je een verjaardagstaart gaat bakken, kijk je niet op de dag zelf of je alles wel in huis hebt. Je moet weten welke taart je gaat bakken, en je wilt alle ingrediënten vers klaar hebben liggen.’ Een gedegen voorbereiding dus, en afspraken maken, zegt Baboe. ‘Als het mis dreigt te gaan moet je in de hitte van de strijd ook op de stopknop durven drukken. De mens is het belangrijkste goed dat we hebben, die ten koste van alles beschermd moet worden.’

Een laatste vraag aan de heren. Komt bijgeloof rond vrijdag de dertiende eigenlijk nog voor op de bouwplaats? Ze moeten er allebei om lachen. Biere kan zich zo geen voorbeeld voor de geest halen. Baboe zegt, na even nadenken: ‘Dertig jaar geleden was dit zeker het geval. Ik herinner me nog dat er werkzaamheden werden doorgeschoven tot na het weekend toen iemand in het team bijgelovig was. Dat gebeurt nu niet meer. Waarom zou je ook? Als je goed en in vertrouwen met elkaar werkt, is elke dag een mooie. En als je pech hebt, kan een ongeluk ook op donderdag de 12de plaatsvinden.’